Aínda que co cambio de nome segue a ser perfectamente recoñecible, Odisha é o estado no centro da India asomado á costa do Golfo de Bengala que, ata ai uns anos, era coñecido co nome de Orissa. Un estado de transición entre dous destinos turísticos como son Bengala Occidental e a súa capital Kolkata, ao norte, e o sur profundo da India onde destacan as cidades de Chennai (Madrás) e a antiga colonia francesa de Puducherry (Pondicherry). Moitos viaxeiros atravesan o estado camiño dalgún outro lugar, pero Odisha non acostuma figurar entre as preferencias da maioría deles.

Porén, estamos nun territorio que goza, a priori, dunha costa atractiva e que serve de refuxio de vacacións para milleiros de cidadáns de Kolkata, malia as máis de dez horas que supón o traxecto por estrada dende esta cidade ata as praias de Puri.

Mentres a miña amiga Idoia vai de volta dende Kolkata ao seu San Sebastián natal, eu estou a coller o avión da compañía de baixo custe Indigo con destino á capital do estado, a Bhubaneswar, a cidade principal e máis poboada de Odisha. Curiosamente e malia ser o noveno estado por superficie da India, as urbes de Odisha son relativamente pequenas para o usual neste país. Dos máis de 40.000.000 de almas de que habitan neste estado, tan só entre unhas 700.000 a 900.000 viven en Bhubaneswar. O resto de cidades aínda son moito máis pequenas.

A miña escapada pretende encher un espazo baleiro no meu mapa da India, ese que principiei hai xa tres décadas e que fun cubrindo aos poucos. Xa durante a miña primeira viaxe pola India programara unha paraxe en Odisha que, ao final, tivo que ser eliminada por andar escaso de tempo. Ese espazo a encher é un triángulo de poboacións formado pola xa citada Bhubaneswar e o seu complexo de santuarios hinduístas, pola cidade santa de Puri e pola vila de Konark (Konarak) co seu afamado Templo do Sol, declarado Patrimonio da Humanidade pola Unesco. Tamén coñecido como o Triángulo de Ouro ou Swarna Tribhuja é un polígono de tres lados case perfecto a visitar en tres días e dúas noites sempre que, coma no me caso, se aproveitan os primeiros voos da mañá e últimos da tarde para a chegada e a saída do estado.

BHUBANESWAR

Aterro cedo de mañá e Bhubaneswar preséntase como un lugar sosegado, sobre todo despois da caótica e barullenta Kolkata. A situación do aeroporto, nunha beira da cidade arrodeado por barrios populares, permíteme chegar ao meu hotel nun nadiña. O taxista non parece moi esperto e son eu mesmo quen teño que procurar que me leve ao enderezo correcto. Descanso un pouco e xa estou preparado para comezar a visita aos numerosos templos que aínda permanecen en pé na veciñanza desta cidade.

Bhubaneswar foi un importante centro relixioso hai xa dous mil anos. Segundo as lendas locais aquí chegaron a levantarse ata 7.000 templos que farían lembrar outros importantes complexos asiáticos coma Angkor en Camboxa ou Bagan en Birmania.

Lamentablemente, tan só se conservan uns cincocentos templos entre grandes e pequenos, entre os que conservan o seu culto relixioso e os que xa non son máis que ruínas arqueolóxicas. O viaxeiro, por moi curioso que sexa, non chegará a ver apenas unha ducia destes complexos relixiosos. Logo comezan a facerse repetidos.

O templo principal é o Lingaraj Mandir, dominado por unha torre de 54 metros e arrodeado por outros cincuenta templos e santuarios máis pequenos. O conxunto loce impresionante dende fóra pero os non hindús temos que limitarnos a ve-lo na distancia. Unha muralla bastante alta pecha este complexo e o único xeito de facerse unha boa idea do que hai no interior e segui-la muralla ataatopar unha plataforma de cor vermella que serve de miradoiro. Seica é habitual (no meu caso tamén o foi) que se achegue algún listiño local reclamando un donativo para o templo e que ademais mostre unha relación de xenerosos donativos realizados por outros visitantes. Como estas situacións me parecen bastante molestas, a miña resposta é un non rotundo e, incluso, malencarado.

O resto de templos a visitar son, en xeral, bastante pequenos e relativamente próximos uns dos outros. Ademais son gratuítos coa única excepción do Raja Ranimandir no que se debe aboar unha entrada de 200 rupias indias, aproximadamente uns tres euros ao cambio. Non conseguín entender a razón pola que unicamente este templo é de obrigatorio pagamento.

Bhubaneswar podería ser un lugar verdadeiramente impresionante a non ser polo feito de que a maioría de templos quedaron integrados en medio de barrios e rúas de arquitecturas pouco interesantes. Aínda así e un lugar que paga a pena, sempre tendo en conta que o seu interese radica exclusivamente nos seus templos e que cun día de visita chega dabondo.

Aqueles que anden sobrados de tempo teñen unha cita a seis quilómetros do centro, nas covas de Udayagiri e Khandagiri, dentro de outeiros afuracados no século I por ascetas de relixión xainista. Decido non visitalas e descubrir devagar o centro de  Bhubaneswar, para revelar que a cidade non ten realmente nada interesante que desvelar.

PURI

Ao día seguinte alugo de mañá cedo un tuk tuk que me leve ata a cidade santa de Puri. O vehículo non demora máis dunha hora no camiño e o prezo, rozando o ridículo, é de 500 rupias equivalentes a uns sete euros. Gústame esta forma de desprazarme, amodo, con tempo para impregnarme das paisaxes verdes e tropicais e sentindo o ar e os profundos olores da India no meu nariz. Tal e así, que decido utilizar de novo o  tuk tuk para os meus traxectos entre Puri e Konark así como entre esta última e, de novo, Bhubaneswar. A duración dos percorridos dentro do triángulo e os prezos negociados son practicamente os mesmos aos do primeiro traxecto entre Bhubaneswar e Puri.

Puri é unha cidade moito máis pequena que a anterior e o seu único atractivo evidente é o templo de Jagannath Mandir, un centro de peregrinación sagrado para a relixión hinduísta. O templo está consagrado ao Señor do Universo na encarnación de Visnú. Unha deidade de estilo naíf cuns curiosos e grandes ollos brancos que aparece representada infinidade de veces nas tendas da cidade. Ao igual que en Bhubaneswar, a entrada ao templo non está ao alcance dos non crentes. Hai que aproveitar para subir á terraza da Biblioteca Raghunandan, moi preto da entrada principal, se se quere gozar de vistas do conxunto dende o alto. Tamén, ao igual que no templo de Lingaraj Mandir, aparece numerosa xente local que ofrece subir a outras terrazas próximas previo pagamento dunha tarifa. Pero, verdadeiramente, non é preciso subir a ningures, o ambiente colorista da rúa principal e das inmediacións do templo xa paga de seu a pena.

Do mesmo xeito que en Bengala, atopo poucos estranxeiros occidentais nesta zona do país. Nin en ningún dos voos de ida e volta dende Kolkata nin durante as visitas que realizo ás cidades. Por contra, vexo moito turismo nacional, sobre todo nas praias de Puri e no templo de Konark.

Sigo en Puri e, unha vez visitado o templo maior, dedico o meu tempo a pasear pola inmensa praia que na década dos setenta atraeu moitos viaxeiros que facían a ruta hippy da India. A praia é tan longa que se divide en dúas seccións pero, ao meu ver, demasiado ampla e desprovista dunha vexetación que lle puidese proporcionar algo de encanto. A sección sur está máis urbanizada con hoteis e aloxamentos ao pé do paseo marítimo, é a coñecida como New Marine Road ou Puri I e a preferida entre o turismo indio. A sección norte ten un punto máis salvaxe xa que os establecementos turísticos están nunha rúa interior paralela á praia, a Chakra Tirtha Road máis coñecida coma CT Road. De calquera xeito, atopei as praias bastante inhóspitas e cun mar pouco agradable e perigoso. Non son praias para toma-lo sol e aínda menos para bañarse.  Son praias para camiñar e deixarse levar polo que pasa nelas, sentirse abafado por milleiros de persoas con ese xeito tan particular que teñen os indios de facer uso das súas praias, tomar algo nun dos numerosos chiringuitos sobre a area ou, incluso, dar un paseo en camelo.

Por se fose pouco, na parte central de New Marine Road, e tan só cruzando o paseo que bordea a praia, entramos no espazo de cremacións de Swargdwar, o Benarés da costa oriental, un campo sagrado para os hinduístas no que teñen lugar cremacións ao estilo tradicional. A situación é tan única, e tan da India, que o visitante pode escoitar ao mesmo tempo o choro dos familiares que despiden o tránsito dos seus e a algarabía dos milleiros de persoas que están a gozar da praia. É poder vivir unha cremación en directo e ao mesmo tempo gozar do solpor no mar de fondo. Hai que aclarar que os corpos están á vista e non sempre son ben tratados polos traballadores do campo. A experiencia pode ser curiosa e diferente pero non agradable. Cans e vacas vagan polo resto das lumieiras, xa sabedes… O visitante é ben recibido e pode pasar tanto tempo como queira sempre que non saque unha cámara de fotos (e non sexa impresionable).

Esta noite durmo nun hotel acolledor con boa relación calidade/prezo nunha beira da CT Road. Un pequeno edificio de estilo colonial cun anexo de catro andares arredor dunha piscina de apetecibles augas azuis. Por riba, ofrece masaxes no cuarto e con prezos axeitados. Todo un agasallo!

www.hotelgandhara.com

KONARK

Comezo o meu último día en Odisha e a xornada vai ser unha viaxe continua. A primeira hora da mañá negocio o xa meu habitual tuk tuk á vila de Konark. Despois de algo menos dunha hora de viaxe, a estrada entra no meu destino abeirando pegadiña á praia de Chandrabhaga que, máis limpa ca de Puri, preséntase inmensa e desolada, sen vexetación nin servizos turísticos. A praia parece limpa dende lonxe pero as zonas próximas á estrada acumulan moreas de lixo que ninguén se encarga de limpar.

Konark é unha pequena poboación rural de 15.000 habitantes cuxo punto de interese é o magnífico Templo do Sol. Vai ser o único dos grandes templos do Triángulo de Ouro posible de visitar por un non hindú. A razón é que o templo se converteu neste tempo nun dos grandes monumentos do país, Patrimonio da Humanidade, pero, ao mesmo tempo, perdeu o culto que lle dá vida ao de Puri e ao Lingaraj Mandir de Bhubaneswar. Neste caso hai que pagar unha entrada de 500 rupias, prezo totalmente abusivo para os estándares do país e dezasete veces máis caro do que lle custaría a un nacional indio.

Paso un par de horas neste curioso templo do século XIII con baixo relevos e traballos de gran perfección. Neste momento o templo está cuberto cunha grande estada para obras de mellora. Os elementos máis senlleiros do Templo do Sol son as súas numerosas figuras eróticas en complicadas posicións sexuais e, sobre todo, o aspecto que se lle quixo dar coa forma dun gran carro sobre rodas tirado por cabalos. Realmente, o templo trata de representar o carro cósmico do Deus Sol e é por esa razón que aparecen vinte e catro rodas, finamente esculpidas, apegadas ao seu nivel inferior. As rodas representan outras tantas horas do día e os sete cabalos os días da semana.

Despois de ve-lo templo non hai moito máis que facer en Konark; ben podería ser unha excursión de ida e volta tanto dende Puri coma dende Bhubaneswar. Eu sigo o meu camiño e tomo un novo tuk tuk a Bhubaneswar onde recollo a miña maleta no hotel da primeira noite e sigo ata o aeroporto para pegar no meu voo de volta a Kolkata. A partir de aí enlazo coas compañías Qatar Airways e Iberia vía Doha e Madrid para chegar de novo a casa, a Santiago de Compostela. Paso corenta horas de viaxe dende que salgo do meu hotel de Konark ata que chego á miña casa no Concello de Teo, preto de Santiago. O esforzo é grande pero a India sempre paga a pena.